...knowledge

Projekt: Skóra

            Nasza skóra to wbrew pozorom zgrabnie zaprojektowana inteligentna machina, stanowiąca integralną część ludzkiego tworu.

Jej mechanizm stanowią dwie podstawowe podjednostki(naskórek oraz skóra właściwa), współgrające ze sobą niczym koła zębate mini mechanizmu.

         Naskórek, skóra właściwa oraz ich wytwory misternie utkane są w spójną całość tworząc swoistą skórną układankę, której każdy element spełnia określoną funkcję.

         Położony zewnętrznie naskórek skonstruowany jest na wzór muru, gdzie w roli cegieł występują komórki nabłonkowe a przestrzenie między nimi uszczelnione są cementem międzykomórkowym. Natomiast rozpościerająca się pod nim skóra właściwa upleciona została  z włókien białkowych oraz luźno ułożonych komórek tkanki łącznej. 

Białkowe rusztowanie

Ułożoną pod naskórkiem skórę właściwą możemy wyobrazić sobie jako rusztowanie skóry, dzięki któremu jest ona elastyczna, sprężysta oraz posiada zdolność powrotu do poprzedniego kształtu po odkształceniu o nie dużej sile.

Owo rusztowanie skonstruowane jest z  włókien kolagenowych oraz sprężystych(elastynowych) i zatopione w „galaretce” noszącej nazwę substancji pozakomórkowej.  Wspomniane włókna są wytworem komórek tkanki łącznej(fibroblastów), których ułożenie w substancji pozakomórkowej przypomina obraz rodzynek w cieście.

Włókniste rusztowanie skóry właściwej nie jest jednolite w całej jej objętości, co powoduje powstanie dwóch jej warstw: siateczkowatej oraz brodawkowatej.

W warstwie siateczkowatej spotkamy gęstą sieć włókien kolagenowych oraz wplecionych w nie włókien sprężystych. Należy pamiętać, że włóka sprężyste w przeciwieństwie do kolagenowych nie ulegają rekonstrukcji po zerwaniu lub przecięciu.

Na warstwie siateczkowatej rozpościera się warstwa brodawkowata, łącząca  poprzez błonę podstawną skórę właściwą z naskórkiem oraz zawierająca zakończenia nerwowe oraz gęstą sieć naczyń włosowatych biorących udział w ważnym procesie termoregulacji.

         Za jędrność, sprężystość oraz elastyczność  skóry odpowiadają nie tylko wspomniane włókna kolagenowe oraz elastynowe ale także substancja podstawowa w której są zawieszone. Owa substancja zawiera głównie glikozaminoglikany(mukopolisacharydy), które mogą występować tu w postaci związanej z białkiem(proteoglikany) albo w postaci wolnej jak np. kwas hialuronowy. Owe związki posiadają zdolność wiązania jonów (np. sodu) co sprawia że substancja podstawowa chłonie duże ilości wody a nasza skóra pozostaje jędrna. Jednak z wiekiem ilość tych związków spada pozbawiając naszą skórę młodzieńczego wigoru.

 

  Keratynowa Tarcza       
                                

         Nasz organizm narażony jest na kontakt z wieloma szkodliwymi czynnikami fizycznymi, chemicznymi, mechanicznymi oraz na atak drobnoustrojów chorobotwórczych, dlatego też wytworzył sobie swoistą, kilkuwarstwową  biologiczną tarczę – naskórek.     

Naskórek swoje obronne właściwości zawdzięcza wysoce odpornemu białku o nazwie keratyna, ścisłemu upakowaniu komórek, cementowi międzykomórkowemu oraz pokrywającemu powierzchnię skóry płaszczowi hydrofobowo-hydrofilowemu. 

Komórki naskórka biorą swój początek w jego najniżej położonej warstwie – podstawnej(rozrodczej) – i przemieszczają się ku górze, aby po ok. 28 dniach ulec złuszczeniu. W przeciągu tych 28 dni wnętrze nowej komórki ulega przeorganizowaniu, wysyceniu keratyną(proces keratynizacji) oraz obumarciu. To właśnie proces  przeobrażania się tych komórek pozwala wyróżnić sześć podstawowych warstw naskórka: podstawna, kolczysta, ziarnista, jasna, zrogowaciała oraz warstwa komórek złuszczających się. Bezpośrednio na warstwie podstawnej położona jest warstwa kolczysta, której komórki są luźno ułożone a w przestrzeniach pomiędzy nimi biegną wypustki cytoplazmatyczne służące za łącznik między sąsiadującymi komórkami. W ich wnętrzu znajdują się błoniaste twory wypełnione takimi związkami jak: steroidy, fosfolipidy, glikosfingolipidy oraz enzymy, które to zostają wydzielone do przestrzeni międzykomórkowych jako spoiwo naskórka. W kolejnej warstwie – ziarnistej – te błoniaste twory zostają zastąpione przez niczym nieosłonięte ziarnistości zawierające keratohialinę, bardzo ważną substancję z punktu widzenia procesu keratynizacji.

Powyżej rozpościera się warstwa jasna, która nie występuje we wszystkich obszarach naskórka. Najczęściej brak jej w naskórku skóry cienkiej.

Komórki tej warstwy prawie w całości wypełnione są włóknami keratyny a przestrzenie pomiędzy nimi są bardzo wąskie.  

 Pod względem ochrony przed urazami mechanicznymi oraz chemicznymi najważniejszą warstwą  jest hydrofobowa warstwa zrogowaciała, której  sucha powierzchnia dodatkowo zabezpiecza nas przed namnażaniem się drobnoustrojów chorobotwórczych. Dzięki swojej hydrofobowości odgrywa także rolę  bariery stanowiącej o nieprzepuszczalności naskórka dla wody i jej roztworów.

Dla jeszcze pewniejszej szczelności naskórka przestrzenie pomiędzy jego komórkami wypełnione są specjalnym spoiwem – cementem międzykomórkowym –będącym wytworem komórek warstwy kolczystej i stanowiącym głównie mieszaninę kwasów tłuszczowych oraz ceramidów.

         Najbardziej zewnętrzną warstwę naskórka stanowi warstwa komórek złuszczających się. Znajdujące się tu komórki tracą ze sobą kontakt, aby następnie ulec złuszczeniu. 

Oprócz właściwych komórek nabłonkowych, ulegających procesowi keratynizacji, w naskórku zatopione są także komórki innego typu spełniające ściśle określone funkcje oraz nie ulegające procesowi złuszczania. Komórki te to: komórki barwnikowe(melanocyty), komórki dendrytyczne(Langerhansa) oraz komórki Merkla, spełniające odpowiednio funkcje: ochrony przed promieniami UV, prezentacji alergenów komórkom układu immunologicznego oraz odbioru bodźców mechanicznych.

Gruczoły Łojowe…

…umiejscowione są w skórze właściwej i  stanowią pochodną nabłonka. Pełnią funkcję wydzielniczą, a ich wydzielina – łój(sebum) – może być wydzielana na dwa sposoby, uchodząc do mieszków włosowych albo za pomocą kanałów wyprowadzających bezpośrednio na powierzchnię naskórka(okolice czoła, nosa i ucha zewnętrznego). W pierwszym przypadku nabłonek przewodu wyprowadzającego łój łączy się w sposób ciągły z nabłonkiem pochewki zewnętrznej włosa. W drugim przypadku nabłonek przewodów wyprowadzających łączy się z warstwą rozrodczą naskórka.

Gruczoły te mają budowę pęcherzykowatą, gdzie gronka wydzielnicze połączone są jednym przewodem wyprowadzającym. Pęcherzyki  tworzone są przez komórki wydzielnicze i otoczone błoną podstawną( tkanka łączna). Na błonie podstawnej znajdują się komórki macierzyste, które intensywnie się dzieląc dają początek komórkom wydzielniczym(tworzącym wspomniane pęcherzyki). Komórki wydzielnicze zawierają w swoim wnętrzu składniki tłuszczowe: cholesterol i jego estry, fosfolipidy oraz trójglicerydy. Wydzielanie tych substancji polega tu na degradacji całej komórki wydzielniczej, a taki sposób wydzielania nazywamy holokrynowym. Tłumaczy to obecność w łoju resztek keratyny. 

Wydzielanie sebum na zewnątrz odbywa się pod wpływem skurczu mięśni przywłosowych, jak również ciśnienia wywieranego przez powiększające się komórki wydzielnicze. Skurcz mięśni przywłosowych wywoływany jest przez bodźce zimna bądź bodźce psychiczne popularnie nazywane gęsią skórką. Pobudzenie wydzielania łoju może także nastąpić w wyniku częstego jego usuwania z powierzchni skóry(np. mycie mydłem, stosowanie środków zawierających alkohol).

Czynność gruczołów łojowych podlega także wpływom hormonalnym. Przerost tych gruczołów i ich wzmożona aktywność następuje pod wpływem testosteronu oraz progesteronu. Natomiast estrogeny oraz antyandrogeny(np. octan cytroperonu) powodują zmniejszenie ich czynności wydzielniczej.   

Wydzielanie łoju odznacza się różną intensywnością w różnych okresach życia oraz zależy od płci:

                                   -  większe u mężczyzn

                                   - spore u noworodków

                                   - ok. 5 roku życia jest niskie

                                   - wzrasta w okresie dojrzewania

                                   - spada po 40 roku życia                        

Łój stanowi mieszaninę trójglicerydów, fosfolipidów, cholesterolu i jego estrów, kwasów tłuszczowych oraz skwalenu i stanowi ważny składnik płaszcza hydrofobowo-hydrofilowego skóry.

Wspomniany płaszcz służy nam jako obrona przed ucieczką wody z głębszych warstw skóry oraz wnikaniem substancji szkodliwych, zapewnia odpowiednie kwaśne pH, które działa bakteriostatycznie. Jest to bardzo ważny czynnik utrzymujący równowagę biologiczną skóry.  

Gruczoły Potowe….

…..także wywodzą się z naskórka a ich bardzo skłębiona część wydzielnicza tkwi głęboko w skórze właściwej lub tkance podskórnej. Gruczoły te mogą produkować dwa rodzaje wydzieliny i na tej podstawie wyróżnia się gruczoły potowe apokrynowe oraz ekrynowe.

Ekrynowe gruczoły potowe znajdziemy na całej powierzchni skóry z wyjątkiem sutka, brzegu czerwieni warg oraz łoża paznokci. Natomiast apokrynowe gruczoły siedzą sobie w skórze okolic pach oraz wzgórka łonowego.  

Wydzielina gruczołów apokrynowych uchodzi do mieszków włosowych a ekrynowych przewodami wyprowadzającymi bezpośrednio na powierzchnię naskórka(w postaci znanych nam wszystkim porów).

Tkanka wydzielnicza(pochodzenia nabłonkowego) gruczołów ekrynowych zawiera dwa typy komórek: ciemne oraz jasne. Komórki ciemne – śluzowe – wydzielają związki z grupy mukoprotein oraz glikozaminoglinanów, natomiast komórki jasne – surowicze – wydzielają wodę oraz elektrolity.

Wydzielina tych gruczołów składa się głównie z wody(99%), soli mineralnych, mocznika, amoniaku, kwasu mlekowego, enzymów, aminokwasów,  kwasu urokaninowego.

            Wydzielina gruczołów apokrynowych bogata jest w  takie substancje jak: lipoproteiny, resztki komórek, sole mineralne, mocznik, amoniak, lipidy łojowe, enzymy, cholesterol, siarczan androsteronu. Wydzielina ta  ulega szybkiemu rozkładowi pod wpływem mikroorganizmów, co powoduje pojawienie się nieprzyjemnego zapachu.

Gruczoły ekrynowe odgrywają rolę w regulacji cieplnej. Wzmożone wydzielanie potu zachodzi w przypadku wzrostu temperatury otoczenia (powyżej 31°C) lub nadmiernego wytwarzania ciepła w ustroju.

Wydzielanie potu zależne jest od układu nerwowego. Przykładem tego jest pocenie się pod wpływem bodźców emocjonalnych.

Ośrodkowy układ nerwowy wywiera również bardzo wyraźny wpływ na czynność gruczołów potowych (pocenie emocjonalne, zwłaszcza dłoni, stóp, twarzy).

            Natomiast czynność gruczołów apokrynowych u ludzi nie jest całkowicie jasna, nie biorą one udziału w termoregulacji. Rozpoczynają funkcjonowanie po okresie pokwitania, oddziałują głównie na bodźce hormonalne oraz emocjonalne.